نویسنده: غفور لیوال

ترجمه: غوث جانباز

شش ماه قبل به ایالت کشمیر هندوستان سفری داشتم، از مرکز ایالت، یعنی شهر سریناگار به محلی قشنگی به نام گلمارک رفتم، در این شهرک دل انگیز ناگهان ضرب المثل زبان پشتو: ” هرچا ته خپل وطن کشمیر دی ” (برای هر کس وطن خودش  کشمیر است) به خاطرم آمد. چرا این ضرب المثل به یادم آمد؟ بخاطر آنکه معنی استعاره ی و سمبولیک کشمیر که منطقه ای است زیبا و دل انگیز در ذهنم رخنه کرد و بالاخره ملتفت شدم که چرا هر کی آرزو دارد تا میهن اش مانند کشمیر باشد. کشمیر هم از نظر طبیعی زیباست و هم باشندگان آن برای زیبائی هرچه بیشتر آن کوشیده اند.

  باری حین اقامتم در اروپا از یک هالندی تبار شنیدم: “ما هالند را بخاطر آن دوست میداریم که خود ما آنرا ساخته ایم.” بلی، همینطور است، افزون بر آن، هالندی ها بخش بزرگی کشور خود را روی آب ساخته اند. هالندی ها زحماتی زیادی را برای آبادی میهن شان متقبل شده اند و به همین دلیل است که وطن شان را بی حد دوست دارند. اندیشه هایم در این باره مرا به این نتیجه رساند که معیار وطندوستی آباد بودن آن است نه شعارها. نتایج بعدی برایم بیشتر تلخ و حتی طعنه آمیز بود: ملتی میتواند وطن خود را بطور واقعی دوست داشته باشد که  سر زمین اش  آباد، سیر و نیرومند باشد، و بالعکس هر کشوری که غریب، ویران و بیچاره بود، ملتی آن به سختی میتواند بگوید که وطندوست است.

  سپس خودم را در همین ترازو میزان کردم، پریشان شدم، چون نتوانستم خود را بسیار وطندوست بیابم. من مشاهد کردم  که افغانستان ویران شده و مردم آن در شرایط ناگوار قرار دارند، و تلختر آنکه قسمت زیاد افغانستان را باشنده های  بومی آن ویران  ساخته  اند، یا در اثر ارادۀ خود و یاهم به دلیل تحریکات بیگانه ها. البته اینکه بعضی ها در اثر ارادۀ بیگانه ها وطن را ویران میسازند عملی است از همه بدتر! چنین افراد  در برابر قضاوت تاریخ و جامعه نمیتوانند برائت داشته باشند. آیا استدلال ابنگونه افراد قرار ذیل خواهد بود: ” … دیگران مارا واداشتند تا وطن را ویران کنیم “، عذری بدتر از گناه!

 از اینکه نه خودم و نه هم سایرین را وطندوست نیافتم، پریشانیم بیشتر گردید. نمیخواهم زیاد به تحلیل علل بپردازم، احساس میکنم که بهت زده هستم و آن اینکه: ما هر قدر که شعارهای وطندوستی سر میدهیم، به همان اندازه به معنی و مفهوم آن پی نمیبریم.

 به استثائی غریزۀ وطندوستی کار  دیگری  از ما ساخته نیست، به همین دلیل است که قبل از همه باید به معنی و مفهوم وطندوستی پی ببریم.

  وطندوستی رابطۀ است دو جانبه. فرد، خانواده و مردم در یک محدودۀ معین جغرافیائی حیات به سر میبند، از وطن خود فوایدی به دست می آورند، پس نامبردگان نیز به میهن خود مثمر واقع شوند؛ بدینترتیب رابطۀ حب وطن میان فرد و میهن بر اصل تأمین منافع دو طرف استوار است.

میهن به یک فرد هویت، ارزش های کلتوری، حق انتخاب محل زیست، شخصیت … میدهد، در مقابل فرد به وطنش کار و خدمت میکند، آنرا دوست میدارد و کوشش میکند تا امروز کشورش بهتر از دیروز و فردایش بهتر از امروز باشد.

امریکائیها، جاپانی ها یا جرمن ها در بارۀ وطندوستی فریاد های زیادی سر نمیدهند، خاموش هستند و غریزۀ وطندوستی را طوری مشبوع میکنند تا به وطن چیزی بدهند، کار میکنند، خشت ها را بر یکدیکر میگذارند، زمینها را کشت میکنند، تکنالوژی را رونق میدهند و در مورد انکشاف هرچه بیشتر کشورهایشان می اندیشند. کشور در مقابل به آنها بهترین شرایط زیست و عرضۀ خدمات اجتماعی را تامین ساخته و سعی به خرچ میدهد تا حقوق هر باشندۀ کشور محفوظ و خودش خوشبخت باشد. طوریکه در بالا تذکر یافت این رابطه دو جانبه است: فرد مالیه میپردازد و در مقابل میهن برایش شرایط زندگی را تامین میسازد، شاید وطندوستی همین باشد.

 به نظر میرسد که همین رابطۀ دو جانبۀ ما سست و ضعیف است. ما به وطن چیزی نمیدهیم و کشور بیچاره نمیتواند به ما چیزی بدهد. ما این رابطۀ دو جانبه را تحکیم نکرده ایم. کشور به ما امکانات تحصیل، کار، تفریح، سرمایه گذاری، انکشاف … را آماده ساخته نمیتواند و ما به نوبۀ خود برای کشور کار نمیکنیم، زیرا  نفع از آن متصور نیست، اگر چه فریادهای وطندوستی ما از هرکسی دیگری بلندتر است، مگر اینهمه سودی ندارد، وطن با شعارها آباد نمیشود.

  راه سوم:

 رابطۀ دوجانبۀ وطندوستی باید استحکام بیابد. وطن به صورت مستقل کدام ارادۀ نمیتواند داشته باشد، این ما هستیم که دارای اراده هستیم، یعنی اینکه نخست باید ما به سعی و تلاش شروع کنیم، شاید بتوانیم چیزی به وطن بدهیم، تا بعدتر اولاد های ما بتوانند از وطن چیزی به دست بیآورند.

  نسل اول باید قربانی بدهد. این نسل در بارۀ اینکه دولت به او چیزی بدهد نباید فکر کند. او باید صرف به ان بیاندیشد که چی میتواند به وطن بدهد؟

   ما باید فعالیت  ها را برای تربیۀ  احساس وطندوستی در نسل های آینده شروع کنیم. افغانستان چیزهای زیادی دارد که به مردمش بدهد، اما نخست کشور را باید به سطحی برسانیم تا بتواند به ما چیزی بدهد.

 هستند مردمی که بالای آب برای خود وطن میسازند، پس ما را چی شده که یک کشور تمام عیار را را نمیتوانیم برای زندگی کردن آماده بسازیم. حکومت، جوامع مدنی، مطبوعات، شخصیت ها و قلم بدستان ما مکلف هستند وطندوستی را به مردم بشناسانند، در کتب درسی مکاتب ما درج یابد که ما  وقتی  خواهیم  تواست وطندوست و وطن پرور شویم که وطن خود را آباد سازیم. شعارهای وطندوستانه خوب هستند ولی باید معقولیت داشته و برای ثبوت وطندوستی راه و چارۀ  را نشان بدهند. افغانهای وطندوست آنهائی هستند که خشتی را بر خشتی میگذارند، نهال ها را غرس میکنند، به مکتب میروند، دانش را عام فهم میسازند، مکتب جدید اعمار میکنند، زمین را کشت میکنند، جو های خشکیده را پر از آب میسازند… همینها وطندوستان و وطنپروران  واقعی هستند، با آنکه فریاد های شان  در مورد وطندوستی شنیده نمیشود. سیاسیونی که تفنگ به دست دارند، وطن خود را از بین میبرند، حصار های استوار آنرا میشکنند، جنگل ها را میزنند، ثروت، دارائی  و آثار تاریخی کشور را چور و چپاول میکنند، اینها وطندوست نه، بلکه وطن دشمن هستند، با آنکه شعارهایشان از همه بیشتر و بلندتر است. هر آنکسی که جنگ داخلی را دامن میزند، دشمن افغانستان است.